Kościół Parafialny w Paproci Dużej
Paproć Duża, k.Andrzejewa (woj. Mazowieckie)
projekt – 1991/92
realizacja – 1994/98
Zespół projektowy:
Autorzy:
mgr inż. arch. Janusz Kaczyński
mgr inż. arch. Barbara Miron-Kaczyńska
Konstrukcje: mgr inż. Jerzy Firańczyk
Opis koncepcji:
W miejscowości Paproć Duża k/Andrzejewa (woj. mazowieckie) znajduje się kościół filialny, murowany pw. Miłosierdzia Bożego zbudowany w latach 1994-1998 staraniem ks. prob. J. Mierzejewskiego. Autorami projektu restytucji kościoła są architekci Barbara Miron-Kaczyńska i Janusz Kaczyński przy współudziale konstruktora Jerzego Firańczyka. Projekt wykonano w latach 1991-92. Inspiracją formalną była jedyna zachowana fotografia rozebranego w latach sześćdziesiątych XX wieku murowanego, historycznego ewangelickiego zboru. Istotne były też przekazy i opisy ustne mieszkańców pamiętających świątynię, czas jej rozbiórki i sprzedaży cegły. Nowy kościół został zaprojektowany i zbudowany z dostosowaniem do funkcji świątyni obrządku rzymsko-katolickiego.
Ciekawostką jest to, że w świątyni tej, wówczas ewangelickim zborze, w okresie międzywojnia, nasz Marszałek – Józef Piłsudski wziął ślub ze swoja drugą małżonką. Sama wieś jest ciekawostką: założona gdzieś w końcu XVIII wieku jako Konigshuld przez osadników niemieckich na planie koła o średnicy ca 300m. Kościół w środku, a chałupy na zewnątrz po obwodzie. Z koła odchodzi promieniście osiem dróg do kolejnych osad (widać na zdjęciach satelitarnych dostępnych w internecie). Wieżę kościoła (w środku geometrycznym koła) widać z perspektywy każdej z dróg. Warto tam zajrzeć – wrażenie jest niesamowite. Ujęcia fotograficzne są robione z tego „ronda” wokół kościoła.
Projektowanie kościoła wspomina Janusz Kaczyński:
Projekt powstał z inspiracji naszego przyjaciela – historyka sztuki Adama Dolistowskiego. Otóż do Adama Dolistowskiego – wówczas redaktora naczelnego jednego z białostockich periodyków kulturalnych pt. Plus – gdzieś z początkiem demokracji, na początku lat dziewięćdziesiątych zawitał Sołtys wsi Paproć Duża – pan Łuniewski. Jego przejmującą opowieść Adam zawarł w artykule „Wielki grzech Paproci Dużej” (Plus, nr 11, 24XI1990). Opisał dziwną historię wsi i paprockiej świątyni oraz klątwę ciążącą na osadzie – straszące po zmierzchu bezokie indory. „Kiedy tylko zapadał zmierzch przychodziły indory. Długi rząd prześladujących ptaków. W ciągu dnia nikt nigdzie ich nie widział, lecz w mroku ruszysz się – szły, dokądkolwiek pójdziesz – szły, nie odstępowały. Żeby jeszcze cokolwiek z oczu im patrzyło. Zamiast oczu – jamy, w których nie dostrzegało się dna, a gdy tylko padło odrobinę światła – płynęła krew, nieprzerwaną strugą i ciągle, jakby krwi w tych ptakach nie miało zabraknąć. Cały czas jęczały, ale nie jak indory, inaczej, może jak dzieci albo jak starcy, którym już tchu brakowało do życia…”.
Trzeba przeszłość naprawić – rzekł Sołtys Łuniewski. W Paproci stanąć musi kościół, taki jak był, żeby grzeszna historia raz na zawsze się skończyła. I to był początek naszej przygody w Paproci Dużej.
Potem było wyświęcenie kamienia węgielnego, konsekracja kościoła, wspólna modlitwa za …projektantów i… indory zniknęły z Paproci Dużej. W świątyni wiszą niepowtarzalne – rysowane pastelami stacje Męki Pańskiej autorstwa naszego kolegi architekta Krzysztofa Sarny. W postaciach na kilku stacjach można się doszukać także twarzy i sylwetki architekta świątyni. To przypadek?
